The Story of Plastics – ප්ලාස්ටික් වල කතන්දරේ 

ප්ලාස්ටික් වල කතන්දරේ 

“Bend me, shape me, anyway you want me….”මේවා පැරණි ආදර ගීතයක වචන වේ, නමුත් එය අපගේ නූතන ලෝකයේ වඩාත්ම බහුකාර්ය ද්‍රව්‍යයක් වන ප්ලාස්ටික් පිළිබඳ ගීතයක් ලෙස සිතීම වරදක් නැත. ඔබ රූපවාහිනිය නරඹන විට, පරිගණකයක් භාවිතා කරන විට, බස් රථයක, දුම්රියක හෝ ගුවන් යානයක යන විට ඔබ නිසැකවම ප්ලාස්ටික් සමග ගනුදෙණු කරයි. ඔබ වෛද්‍යවරයාගේ කාර්යාලයට හෝ රෝහලට යන විට හෝ සිල්ලර වෙළඳසැලේ සාප්පුවකට යන විට, ඔබ නැවතත් ප්ලාස්ටික් මත විශ්වාසය තබයි.එයින් අදහස් කරන්නේ අපට ප්ලාස්ටික් ඕනෑම හැඩයක් බවට හැඩ ගැස්විය හැකි නිසා,ඒවා අපගේ එදිනෙදා ජීවිතයට අත්‍යාවශ්‍ය විශේෂයක් බවට පත්ව ඇති බවයි.
එසේනම් ප්ලාස්ටික් යනු මොනවාද? ඒවා මිනිසා විසින් නිපදවූයේ ඇයි දැයි මෙතැන් සිට විමසා බලමු.

අතට ගත් සැනින් ඉතා සැහැල්ලු ද්‍රව්‍යයක් ලෙස දැනෙන ප්ලාස්ටික් විවිධ වර්ග ගණනාවක් වර්තමානයේ නිෂ්පාදනය කර ඇත. ඒවා නිෂ්පාදනය කර ඇත්තේ බහුඅවයවික (POLYMERS) භාවිතා කරමිනි. පසුගිය ශතවර්ෂ එකහමාරක කාලය තුළ මිනිසුන් විසින් ස්වභාවික ද්‍රව්‍යය භාවිතා කරමින් බහු අවයවික සෑදීමට ඉගෙන ගෙන ඇත. මීට වසර 50 කට පමණ කාලයකට පෙර ප්ලාස්ටික් බෑග් දුර්ලභ විය. එහෙත් දැන් විවිධ වර්ණවලින් යුත් ප්ලාස්ටික් බෑග් සුලබව දකින්නට ඇත. ප්ලාස්ටික් බෑගයක් ගෙන යාමෙන් තොරව ඔබට කිසිවක් මිලදී ගත නොහැකි බවට පත් වී ඇත. 1965 දී ස්වීඩන් ජාතික ඉංජිනේරුවෙකු වන “ස්ටෙන් ගුස්ටාෆ් තුලින්” විසින් ප්ලාස්ටික් බෑග් නිර්මාණය වෙනුවෙන් පේටන්ට් බලපත්‍රයක් ලබා ගන්නා ලදී. එකල බොහෝ දෙනා එය දුටුවෙ පරිසරය සුරැකීම වෙනුවෙන් නිර්මාණය කරන ලද නව නිර්මාණයක් බවයි. එහි අදහස වූයේ එවකට භාවිතා කළ කඩදාසි බෑග් සඳහා විකල්පයක් ලෙස මෙම ප්ලාස්ටික් බෑග් නිපදවූ බවයි. ඉහත කී කඩදාසි බෑග් නිපදවීම සදහා වනාන්තර කපා හැරීමට සිදුවූ නිසා පරිසරයට අහිතකර වන ක්‍රියාවලියක් සිදුවිය. ඒ අනුව වර්තමානයේ දී ප්ලාස්ටික් බෑග් ද පරිසරයට තර්ජනයක් වුවද, එය සොයාගැනීම සිදුවූයේ විශාල වනාන්තර කපා දැමීමකට පිළියමක් ලෙස බව පැහැදිලි ය.

1869 දී ජෝන් වෙස්ලි හයට් විසින් පළමු කෘතිම බහු අවයවකය සොයා ගන්නා ලද අතර, ඔහු ඇත්දළ සඳහා ආදේශකයක් සැපයිය හැකි ඕනෑම කෙනෙකුට නිව් යෝර්ක් සමාගමක් විසින් ඩොලර් 10,000ක් පිරිනැමීම වෙනුවෙන් මෙය නිපදවන ලදි. 1907 දී ලියෝ බේක්ලන්ඩ් විසින් Bakelite සොයා ගන්නා ලදී, එය පළමු පූර්ණ කෘතිම ප්ලාස්ටික් වර්ගයයි. දෙවන ලෝක යුධ සමයේ ප්ලාස්ටික් කර්මාන්තයේ විශාල පිබිදීමක් සිදු විය. එයට හේතුව වුයේ හිඟ ස්වභාවික සම්පත් සංරක්ෂණය කිරීමේ අවශ්‍යතාවය නිසා කෘතිම විකල්ප නිෂ්පාදන වලට ප්‍රමුඛතාවයක් ඇති වීමයි. ප්ලාස්ටික් එම ආදේශක ලබා දුන්නේය. එලෙස ආරම්භ වුණු plastic නිෂ්පාදන හා කර්මාන්ත අද වන විට ඉතා විශාල ආදායම් ලබන ව්‍යාපාර බවට පත්වී ඇත.
ප්ලාස්ටික් යන වචනය ග්‍රීක භාෂාවෙන් “අච්චු කිරීම” යන අර්ථය ඇති “ප්ලාස්ටිකෝස්” යන වචනයෙන් උපුටා ගන්නා ලදි. ප්ලාස්ටික් වල රසායන විද්‍යාව සංකීර්ණ විය හැකි නමුත් මූලික කරුණු සරලව තේරුම් ගත හැකිය.

ඉහත සඳහන් කළ ප්ලාස්ටික් නිර්මාණය කිරීමට යොදා ගන්නා බහු අවයවක යනු කෘතීම ව මිනිසා විසින් සාදන ලද ද්‍රව්‍යය වන අතර ඒවා කාබන් පරමාණු දාම වටා ඉදිකර ඇති දිගු අණු වේ. බහු අවයවයක් මොනෝමර් (monomer) ලෙස හැඳින්වෙන කුඩා අණු නැවත නැවත එක්වීමෙන් සෑදු විශාල අණුවක් ලෙස ඔබට සිතිය හැකිය; “poly” යන්නෙන් “බොහෝ” යන්න අදහස් වේ, එබැවින් “polymer” යනු “බොහෝ මොනෝමර්” සඳහා කෙටියෙන් කියන තනි පදයක් වේ.

Reference (මූලාශ්‍ර)
https://www.sciencehistory.org/the-history-and-future-of-pl…
https://www.qualitylogoproducts.com/…/the-history-of-plasti…
https://journals.openedition.org/factsreports/5071

Gimhan Nanayakkara (First year)