ඔඩොනේටාවන්

Article by- Apeksha Sandeepanie Janashantha

ශ්රී ලංකාව බොහෝ ශාක හා සත්ත්ව විශේෂවලට වාසස්ථාන සපයන්නා වූ, විවිධත්වයෙන් අනූන, ජෛව විවිධත්ව උණුසුම් කලාපයකි.ඔඩොනේටාවන් යනු කෘමි විශේෂයක් වන අතර එයට බත්කූරන්(Dragonflies) හා ගිනිකූරන්(Damselflies) අයත්වේ.හනුක කොටස්වල දත් සහිත නෙරු පවතින බැවින් මොවුන් ඔඩොනේටා (Odonata) ගෝත්රයට අයත් වේ. ග්රීක භාෂාවට අනුව ගත්විට, “Odon” යනු දත යන අරුත වන අතර “Odonates” යන්නෙන් අදහස් වන්නේ හනුක කොටස්වල දත් සහිත නෙරු පවතින්නන් යන්නයි. Odonata ගෝත්රයට උපගෝත්ර 03ක් අයත් වේ. එනම්, Zygoptera, Anisoptera සහ Anis Zygoptera වේ. මෙයින් ශ්රී ලංකාව තුළ දැකිය හැකි වන්නේ Zygoptera හා Anisoptera යන උපගෝත්ර වේ. Anisoptera උප ගෝත්රයට අයත් වන්නේ බත්කූරන්(Dragonfly) වන අතර Zygoptera උප ගෝත්රයට ගිනිකූරන්(Damselfly) අයත් වේ. මේ වන විට මෙම ගෝත්රයට අයත් විශේෂ 130 ක් ශ්රී ලංකාවෙන් හඳුනාගෙන ඇති අතර එයින් විශේෂ 58 ක් හා උප විශේෂ 8ක් ශ්රී ලංකාවට ආවේණික වේ.

ඉරටුකූරන් හා බත්කූරන් ද එකිනෙකාගෙන් වෙන් කර හඳුනාගැනීමට දායක වන රූපීය ලක්ෂණ කීපයක් පවතියි.

1.බත්කූරන්ට සාපේක්ෂව ගිනිකූරන්ගේ උදරය සිහින් වේ. බොහොමයක් බත්කූරු විශේෂ, ගිනිකූරන්ට සාපේක්ෂව විශාල ශරීරයකින් යුක්ත වේ.

2. බත්කූරන්ගේ ඇස් එකිනෙකට සමීපව හා ස්පර්ශව පවතින අතර, ගිනිකූරන්ගේ ඇස්, හිස දෙපස පිහිටයි.

3. විවේකීව එක් ස්ථානයක වසා සිටින විට බත්කූරන්ගේ පියාපත් උදරයට ලම්බක ව විහිදුවා පිහිටයි. ගිනිකූරන්ගේ පියාපත් උදරයට සමාන්තරව පිහිටයි.

4. බත්කූරන්ගේ පියාපත් යුගලයන් එකිනෙකට වෙනස් වන අතර, ගිනිකූරන්ගේ සමාන වේ.

බත්කූරන් මෙන්ම ගිනිකූරන් ද අර්ධ රූපාන්තරණයක් තුළින් තම ජීවන චක්රය සම්පූර්ණ කර ගන්නා අතර එය බිත්තර අවධිය, කීට අවධිය හා සුහුඹුල් අවධිය යන අවධි 03 න් සමන්විත වේ. පරිසරයේ සමතුලිතතාව පවත්වා ගැනීමට උපකාර කරමින් මිනිසාට වාසි රැසක් ගෙනෙන, සොබාදහමේ අපූර්ව දායාදයක් වන ඔඩොනේටාවන් වර්තමානය වන විට විවිධ හේතූන් මත අවදානමට ලක්වී ඇත. එබැවින් මොවුන් සංරක්ෂණය සඳහා අවධානයට ලක්විය යුතු විශේෂිත ජීවී කාණ්ඩයකි. මොවුන්ගේ පැවැත්මට බලපාන ප්රධානතම ගැටලුව වන්නේ වාසභූමි හායනයයි. වන විනාශය මෙයට ඇති ප්රධානතම බලපෑමයි. ඔඩොනේටාවන් බහුතරයක් වනාන්තර පරිසර පද්ධති වාසභූමි කරගනිමින් ජීවත් වේ.බහුතරයක් වූ මොවුන්ගේ ආවේණික විශේෂ ඉහත කී පරිසර පද්ධති ආශ්රිතව වාසය කරයි. එයට අමතරව ගං ඉවුරු හා දියපහරවල් ආශ්රිත ප්රදේශද, තෙත්බිම් පරිසර පද්ධතිද මොවුන්ගේ පැවැත්මට ඉතා වැදගත් වේ. මොවුන්ගේ බිත්තර හා කීට අවධීන් ජලාශ්රිත වන අතර බොහොමයක් සුහුඹුලන් ද ජලාශ්රිත ව වාසය කරයි. විවිධ ඉදිකිරීම් හා සංවර්ධන කටයුතු සඳහා තෙත්බිම් ගොඩ කිරීමද වර්තමානයේ මෙම ජීවී විශේෂ වලට ඇති ප්රබල තර්ජනයකි. කෘෂිකාර්මික කටයුතුවලදී සිදුවන රසායනික පොහොර භාවිතය නිසා ඉහත කී බිත්තර හා කීට අවධි විනාශ වේ. එබැවින්, වටහා ගත යුතු කරුණ නම්, ඔඩොනේටාවන් යනු පරිසරයේ වැදගත් අංගයක් බවත්, මොවුන් නිසි ලෙස සංරක්ෂණය කළ යුතු බවත්ය.

Article by- Apeksha Sandeepanie Janashantha
Design by- Dinul Anuka(ZSJP Media Crew)